Cá sông Đà nướng đồ,
măng chua nấu thịt gà, chả cuốn bưởi... là những món ăn du khách không nên bỏ
qua khi đến Hòa Bình. Cá sông Đà nướng đồ Vùng lòng hồ sông Đà chứa
trong nó rất nhiều loại cá nước ngọt ngon lành. Nào là trắm, chép, lăng, nheo…
có thể làm ra hàng chục món khác nhau. Trong đó, không thể không kể đến món cá
nướng đồ. Từng con cá tươi roi
rói từ sông lên được thọc các que nhỏ, dài từ miệng xuống đuôi. Sau đó, cá còn
được kẹp bằng tre ở ngoài để không bị gãy, rơi khi chín. Tiếp đó, từng xiên cá ấy
được đưa lên bếp nướng thơm. Cá nướng dù đã ngon
nhưng không ăn ngay mà được cho thêm muối, gói vào lá chuối rồi đồ lên. Khi cá
được mang ra, mùi thơm rất đặc biệt, không chỉ là mùi của than ấm, mùi của thịt
cá ngọt tươi mà còn thoang thoảng hương chuối, hương tre của rừng và đậm đà vị
mặn mà đơn sơ của muối. Măng chua nấu thịt gà Ở Hòa Bình, gà Lạc Sơn
được coi là ngon nhất. Gà Lạc Sơn sống trên núi đá vôi, uống nước sông Bưởi nên
thịt dai, thơm và lạ. Đây cũng là nguyên liệu lý tưởng để làm món đặc sản măng
chua nấu thịt gà - món ngon Hòa Bình không thể bỏ qua. Để có món này đúng điệu,
người đầu bếp sẽ chọn gà nhỡ, sơ chế, bỏ lòng mề rồi chặt ra từng miếng nhỏ như
bình thường. Tiếp đó, mới đem ướp cùng măng chua và các loại gia vị khác. Chỉ nửa tiếng là gà ngấm.
Khi ấy đem đi nấu bếp củi, lửa đều, không quá to chừng 1 – 2 tiếng. Đặc biệt,
khi gà và măng nhừ, người ta còn cho thêm hạt dổi nướng giã nhỏ vào chung. Từng miếng từng miếng
gà khi bày ra đều có mùi thơm đặc trưng, vị ngon là quyện hòa của thịt gà, măng
chua, dổi vừa béo, vừa bùi, lại ngọt và thanh, khó diễn tả hết được bằng lời. Chả cuốn lá bưởi Có lẽ chỉ ở Hòa Bình mới
có món này. Thịt lợn ba chỉ sau khi sơ chế không băm nhỏ như các loại chả khác,
và cũng không ướp quá nhiều loại gia vị. Người ta chỉ thái con chì vừa ăn rồi bỏ
chút mắm, hành vào, sau đó cuốn lá bưởi ở ngoài và cho vào kẹp, nướng trên than
hồng. Người ăn còn ngửi thấy
rõ mùi thơm của thịt quyện với dầu từ lá bưởi. Do được nướng nên thịt không ngấy
nhiều, ngược lại, còn săn và đậm ngọt. Ngoài ra, lá bưởi cháy
cháy, giòn giòn cũng tạo thêm vị cho món chả này. Nuốt miếng chả xong còn thấy
tê tê đầu lưỡi, không hẳn là cay, không gây khó chịu mà ngược lại, khó quên vô
cùng. Lợn thui luộc Chọn loại lợn nuôi thả,
thịt chắc mà lại ít mỡ, không ngấy rồi đem thui. Điều đặc biệt là món này người
đầu bếp không sơ chế trước khi thui mà để lợn nguyên lông, thui đến đâu thì cạo
đến đó. Lợn thui đều hết rồi mới
đem rửa sạch sẽ trước khi lấy nội tạng, sau đó thì không rửa nước nữa mà cứ thế
treo lên cho ráo máu. Tiếp đó, thịt được pha
và cho vào luộc vừa chín tới. Thịt lợn thui luộc thái mỏng, bày trên lá chuối mới
thật là tuyệt. Từng miếng nóng hôi hổi chấm cùng muối rang hạt dổi nướng giã nhỏ
ngon không gì bằng. Người ăn sẽ ấn tượng
ngay bởi mùi thơm lừng, vị ngọt của thớ thịt, độ giòn của bì, hơi béo của mỡ kết
hợp với cái đặc trưng của hạt dổi và đậm của muối. Đến Hòa Bình nhất định phải
thử món này. Thịt lợn muối chua Dường như thịt lợn ở
Hòa Bình luôn có cách chế biến độc đáo. Cũng vẫn là lợn, nhưng thịt lợn muối
chua lại cho ta cảm giác thưởng thức cả cây cỏ và vị rừng do cách làm khá độc
đáo. Lá chuối rừng hơ lên
trên lửa, lót vào đáy bồ làm bằng tre, nứa,rải một lớp gạo rang nhỏ trộn với muối
rang sau đó xếp thịt lợn lên, cứ một lần xếp thịt lại rải một lần gạo rang với
muối. Thịt lợn không phải cứ
thế cho vào mà phải được ướp với men lá rừng cùng gạo rang giã nhỏ khoảng một
tiếng. Sau đó, người ta đậy kín nắp bồ bằng lá chuối và để bồ thịt muối ở quang
bếp củi hoặc trên gác bếp đun củi. Món này khi ăn nghe vị
chua chua nhẹ nhẹ do men lá, thịt còn ngậy, dai, mặn vừa và thơm gạo quyện vào.
Thịt lợn muối chua - món ngon Hòa Bình thường ăn kèm với các loại lá rừng của
riêng đất này. Măng đắng Người ta thường muối
măng cho chua, nhưng ở Hòa Bình lại có món măng đắng đặc biệt. Người làm măng
phải vào rừng chọn những lóng măng còn non tơ, mỡ màng, thân ngập trong đất, trồi
lên chỉ 1 – 2 đốt ngón tay. Măng phải nướng trên củi
cho đến khi cháy xém bên ngoài và quắt lại. Khi ấy, mới bóc ăn. Măng cứ thế chấm
gói chẩm cheo (nước chấm) làm từ muối, ớt, lá gừng, mắc khén, lá tỏi và củ tỏi
giã nhỏ. Vị rõ nhất khi ăn măng
là cái đắng đắng nhưng ngọt của măng rừng tươi non và vị cay của đủ thứ gia vị,
từ cay nồng ớt, cay thơm gừng cho đến tê tê mắc khén và cay chan chát vị tỏi.
Ngoài ra, còn có cảm giác chua chua của măng, thơm thơm mùi củi và đậm đà muối.
Măng đắng cũng khá kén người ăn, nhưng nếu có dịp đến Hòa Bình thì nên thử để
biết. Thịt trâu nấu lá lồm Món ăn này của người Mường
ở Hòa Bình rất phổ biến vì được ưa thích. Thịt trâu đem thui, cạo sạch sẽ sau
đó, đem bung cho mềm. Khi thịt đã chín tương đối thì thái miếng nhỏ hơn, cho
vào nồi đất hầm kỹ. Lá lồm (một loại lá
chua) giã nhỏ và tấm gạo cho vào nồi hầm chung với thịt trâu. Cứ giữ lửa cho đến
khi gạo tấm nở và sánh lại là được. Thịt trâu hầm xong nhừ kỹ, ngấm vị chua lá
lồm và hương gạo, khá dễ ăn. Rau rừng đồ Rừng núi Hòa Bình có vô
vàn loại lá cây rừng ăn được mà người dân gọi là rau. Những loại này khá dễ kiếm
ở đây: rau beo, rau tầm bóp, rau đốm, rau đu đủ, rau the hởi, hoa chuối, quả quạnh… Tất cả đều là nguyên liệu
cho món rau đồ. Món này khá đơn giản, chỉ cần hái rau, đem rửa sạch rồi đem đồ
khoảng 30 - 40 phút là được. Rau đồ - món ngon Hòa Bình - ăn chung với bánh dày
làm từ gạo và sắn cùng thứ nước chấm lạ lạ của người bản xứ. Chỉ vậy thôi mà thu hút
bao người. Do các loại lá có nhiều vị nên thử món này, khách sẽ cảm nhận được đủ
hương vị đắng, cay, ngọt, bùi và thơm thảo khác nhau. Đây cũng là điểm đặc biệt
và quyến rũ nhất.
Ngoài ra, Hòa Bình còn
rất nhiều món ngon khác như xôi ngũ sắc, cơm lam, khoai sọ Vạn Mai, tỏi tía
Loóng Luông… cũng đặc biệt và cuốn hút lắm thay.
| 
